پدیده های طبیعی در سور مکی و مدنی و اسالیب بیان آن در قرآن کریم

چکیده قرآن در بیش از 750 آیه حدود 2131 بار به پدیده های طبیعی اشاره کرده و آن ها را آیات الهی شمرده است. از این تعداد حدود 1572 بار در سور مکی و حدود 677 بار در سور مدنی قرار دارد. علت کثرت ذکر پدیده های طبیعی در آیات و سور مکی را باید در فزونی تعداد آیات مکی نسبت به مدنی جستجو کرد زیرا بر اساس آمار، 6/71% آیات مکی و 4/28% آن مدنی است. طبیعت و مظاهر طبیعی در طول تاریخ بویژه در عصر جاهلیت در جایگاه خویش قرار نداشته؛ گاه در حد معبود مطرح گشته و گاه طبیعت دستگاه معارض با خداوند متعال فرض شده است. از نظر قرآن طبیعت دستگاه مخالف و معارض با خدا نیست و به هیچ وجه نمی تواند به جای خداوند تلقی و شریک وی پنداشته شود بلکه معرّف عظمت و قدرت و مظهر علم الهی به شمار می آید. بر این اساس، طبیعت بویژه در سور مکی به زیبایی تمجید می شود و پیوند طبیعت با خداوند و نیز ارتباط معقول انسان با طبیعت و همچنین نقش طبیعت در حیات بشر به خوبی تبیین می گردد. از آنجا که انسان به طبیعت مأنوس است، فکر و اندیشه او نیز به طبیعت خو کرده است، قرآن غالب تمثیل ها و توضیح های خود را با ذکر پدیده های طبیعی بیان کرده و از انسان ها خواسته است تا در نشانه های الهی بیندیشند. هدف اصلی طبیعت شناسی از دید قرآن، افزودن معرفت انسان ها نسبت به خداوند متعال است. در کنار این هدف غایی، می‏توان اهداف دیگری را ذکر کرد که پی بردن به آن ها مقدمه رسیدن به آن هدف نهایی است؛ این اهداف عبارت از «اثبات معاد»، «اثبات نبوت»، «اثبات حقانیت وحی قرآن بر محمد (ص)»، «تربیت جوامع و گروه ها»، «بزرگداشت دین اسلام»، «دلداری دادن به پیامبران»، «بیان افکار خرافی در بهره وری از طبیعت» و «بیان مسائل فقهی» است، که درک هر یک از آن ها انسان را به خدا نزدیک تر می کند. برای تأثیرگذاری بهتر، پدیده های طبیعی و اهداف آن ها، در قالب اسالیب بلاغی علم معانی، بیان و بدیع ذکر شده اند. بنابراین، این نوشتار بر آن است نگاهی جامع به پدیده های طبیعی در زمین? بره? نزول، اهداف و اسالیب بیان آن ها در قرآن کریم داشته باشد. کلمات کلیدی: قرآن، طبیعت، پدیده های طبیعی، سور مکی، سور مدنی، اسلوب، تصویر، تصویر هنری در قرآن.